Emniyet ve Jandarmadaki hiyerarşik sıralamadaki amirler bekçilerin de amiri sayılır mı?

Anayasa Mahkemesinin Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu'ndaki amirlerle ilgili maddeyi iptal etmesi, bekçilerin amiri kim karmaşasını ortaya çıkardı.

Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin amirlerini düzenleyen kanun maddesi iptal edildi, "bekçilerin amiri kim" sorusu muallakta kaldı. Kanunen bekçiler kimin emri altında çalışacaklar, kimden emir alacaklar? Bir Bilen >> Polis Mevzuat Uzman Editörümüz tarafından bu konuya açıklık getirilecek.

Soru: Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nda bekçilerin amirleri maddesi iptal edildi. Emniyet ve jandarmadaki hiyerarşik amirler bekçilerin amiri sayılır mı? Bekçilerin amiri var mı, varsa bekçilerin amiri kimdir?

Cevabımız: Değerli takipçimiz, 22/03/2023 tarih ve 2023/53 karar sayılı Anayasa Mahkemesi kararı ile 7245 Sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 2. maddesinin 2. fıkrası olan “Emniyet ve jandarma teşkilatlarında istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçilerinin amirleri meslek hiyerarşileri içinde tespit edilir.” hükmü iptal edildiğinden ve başkaca hiç bir kanunda çarşı ve mahalle bekçilerinin amirlerinin kimler olduğuna dair bir kanuni düzenleme olmadığından Emniyet ve Jandarma teşkilatındaki sıralı amirler bekçilerin amirleri sayılmazlar.

Emniyet ve Jandarma Amirleri Neden Bekçilerin Amiri Değildir
Emniyet ve Jandarma teşkilatındaki sıralı amirlerin-rütbelilerin neden bekçilerin amiri sayılmadığına dair hukuki gerekçe T.C. Anayasa madde 123, 128 ve 137’dir. Nitekim Anayasa Mahkemesi kararı ‘İptal Talebinin Gerekçesi’ kısmında bu konuya şu şekilde yer verilmiştir: “..Dava konusu kuralda bekçilerin amirlerinin açıkça düzenlenmediği, bu durumun bekçilerin kimden emir alacağı, hangi emirlere itaat edilmesi hâlinde amirin emrini yerine getirmeye ilişkin hukuka uygunluk nedeninden yararlanacağı hususlarını belirsiz kıldığı belirtilerek kuralın Anayasa’nın 2., 123., 128. ve 137. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.”

Kısacası, Anayasa’nın ilgili maddeleri nedeniyle, idarelerin kuruluş ve görevlerinin kanunla düzenlenmek zorunda olması, memur ve kamu çalışanlarının görev ve yetkilerinin kanunla düzenlenmesi gerektiği, memurun üstünden aldığı emrin kanuna aykırı olup olmadığının belirlenebilmesi için emrin ne olduğu ve amirin kim olduğunun kanunda açıkça belirtilmiş olması gerektiği; bu hususların kanunda açık ve net olarak belirtilmemesi durumunda memurların(bekçilerin) kanuna dayanmadan yapacağı görevlerinin hukuka uygun olup olmayacağı belirsiz olacağından kanuni düzenleme olması şarttır. Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nda kimlerin bekçilerin amiri olduğu açıkça belirtilmediğinden ilgili madde iptal edilmiştir.

Sonuç olarak; Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu, Emniyet Teşkilatı Kanunu, Polis Vazife Ve Selahiyet Kanunu ve başka hiç bir kanunda kimlerin çarşı ve mahalle bekçilerinin amiri olduğuna dair kesin ve açık bir kanuni düzenleme olmadığından, çarşı ve mahalle bekçilerinin mesleki olarak hiyerarşik amiri yoktur. Bu konuda kanuni bir düzenleme yapılana kadar hiç kimse çarşı ve mahalle bekçilerinin amiri değildir.

Dip Not: Her ne kadar şu anda resmi olarak bekçilerin amirleri yok ise de, bu durum kanunla bekçilere yüklenen görevleri yapmayacakları anlamına gelmez. Bekçiler kanunda belirtilen görevlerini yerine getirmelidir. Zira İl İdaresi Kanunu madde 11'de "Vali, il sınırları içinde bulunan genel ve özel bütün kolluk kuvvet ve teşkilatının amiridir. Suç işlenmesini önlemek, kamu düzen ve güvenini korumak için gereken tedbirleri alır. Bu maksatla Devletin genel ve özel kolluk kuvvetlerini istihdam eder, bu teşkilat amir ve memurları vali tarafından verilen emirleri derhal yerine getirmekle yükümlüdür." hükmü olduğundan ve kolluk personelleri illerde valiliklerin emri altında çalıştıklarından verilen emirlere uymaları gerekmektedir.

Anayasa Madde 123
– İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.
– Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur.

Anayasa Madde 128
– Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.
– Üst kademe yöneticilerinin yetiştirilme usul ve esasları, kanunla özel olarak düzenlenir.

Anayasa Madde 137
– Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.